Erthygl gan Caspar Rolant, Capel y Priordy, Caerfyrddin, a fu'n rhan o gynhadledd CWM yn ddiweddar ynghyd a Gwydion Outram o Salem, Caernarfon.
Ym mis Rhagfyr, ces gyfle i gynrychioli Undeb yr Annibynwyr Cymraeg mewn cynhadledd o’r enw ‘Youth and Racism’ a gynhaliwyd gan y Council for World Mission yn Llundain.
Roedd y profiad yn un diddorol a dweud y lleiaf, yn enwedig o ystyried gwreiddiau’r Council for World Mission, hynny yw bod CWM wedi tyfu allan o’r London Missionary Society yn y 19eg ganrif. Mae’r hanes o gysylltiad Cristnogaeth â’r traddodiad cryf o genhadu wedi creu deuoliaeth anghysurus yn ein dealltwriaeth ni o Gristnogaeth gan fod y cenhadon o’r 18fed, 19eg a’r 20fed ganrif wedi chwarae rhan bwysig mewn cefnogi a sefydlu’r fframweithiau a arweiniodd at gaethwasiaeth a gwladychiaeth.
Cwestiynau
Roedd gen i gwestiynau rhif y gwlith cyn cyrraedd y gynhadledd felly. Roedd fy nghwestiynau i’n troi o gwmpas y cyd-destun Prydeinig, roeddwn i’n meddwl am Genhedlaeth y Windrush a’r llong gyntaf i lanio ym Mhrydain, sef yr Empire Windrush, yn 1948. Roeddwn hefyd yn meddwl am bethau mwy heriol fel, ‘A oes yna ddadansoddiadau newydd o’r eglwys a Christnogaeth sydd wedi’u gwreiddio yn niwylliannau y bobl sydd yn blant i’r rhai a ddaeth i Brydain o genhedlaeth y Windrush?’ Ac, ‘A oes yna angen i dynnu i ffwrdd o’r eglwys sy’n dal i gynrychioli hanes o ormes?’
Cyd-destun cymdeithasol?
Mi fuaswn i wedi hoffi petai’r gynhadledd wedi edrych ar y cyd-destun cymdeithasol a ches fy siomi i raddau gan y ffordd y deliodd y gynhadledd â’r pynciau deuol o hiliaeth a chrefydd, gan iddynt ganolbwyntio’n fwy ar ffydd unigol a sut i fynegi agwedd gwrth-hiliol yn bersonol yn hytrach nag ymladd hiliaeth a rhagfarn tu fewn a thu allan i’w heglwysi, gyda’r syniad o greu symudiad cenedlaethol ehangach. Teimlais y byddai wedi bod yn dda fframio’r pynciau o hiliaeth a ffydd o fewn y cyd-destun cymdeithasol a hanesyddol ac y gallai’r sgwrs fod wedi bod yn fwy ystyrlon ac yn cyffwrdd â bywyd y tu allan i ddrysau’n heglwysi.
Deall hiliaeth
Ond roedd pethau positif am y gynhadledd hefyd. Roeddem ni wedi gorfod delio gyda phynciau anghyfforddus, yn benodol i’r ddau ohonom oedd yn cynrychioli’r Undeb, gan mai ni’n dau oedd yr unig ddau berson gwyn o dras Brydeinig yno. Fe agorodd y gynhadledd ddrysau o ddealltwriaeth i ni’n dau ynghylch deall hiliaeth yn well yn ein heglwysi, ac i adnabod bod ein profiad ni o fod yn Gristnogion Cymraeg anghydffurfiol yn un eithaf unffurf a homogenaidd, gyda’r rhan fwyaf o’r bobl yn ein heglwysi ni’n Gymry Cymraeg o’r gymuned leol. Roedd deall bod y Gristnogaeth sydd yn cael ei hymarfer mewn eglwysi ‘anghydffurfiol’ eraill, yn non-conformist go iawn, gyda phrofiadau hynod wahanol i’w gilydd hyd yn oed mewn ardaloedd cyfagos ac o fewn yr un eglwys, yn agoriad llygad.
Sgwrs ehangach
Yn wir roedd yna sgwrs fwy ac ehangach i’w chael, ac fe wnaeth Dr Sindiso Jele, o Dde Affrica, ein harwain drwy gyflwyniad ar effaith hiliaeth ar gyfandir Affrica, gan sôn am sgwrs grefyddol y dyn gwyn a sut yr effeithiodd hynny ar y gormes, bod dadansoddiadau o’r Beibl wedi cyfrannu tuag at gefnogi’r safbwynt fod pobl Ddu yn gynhenid israddol ac angen eu harwain at ryw fath o oleuni.
Datganiad Boksburg
Wrth i’r gynhadledd fynd yn ei blaen, deallais fod modd cyd-destunoli’r Cristnogol a’r crefyddol o fewn i fframwaith cymdeithasol, ymarferol hefyd. Cawsom gyfle i weld y Boksburg Declaration a ddrafftiwyd mewn cynhadledd yn Ne Affrica yn 2023. Dogfen yw hon gyda’r bwriad o gadarnhau ymrwymiad bobl ifanc Affrica i ymladd hiliaeth yn eu cymunedau lleol gyda’r gobaith o weld newid dros amser. Dyma enghraifft o’r eglwys yn helpu mewn cymunedau y tu hwnt i’w heglwysi, ac yn edrych i newid strwythurau niweidiol cymdeithasol yn hytrach: ‘We the African youth pledge to go beyond the four walls of the church and build the society as a whole because racism is a community story and not just a church story.’
Profiad gwerthfawr
Bu mynd i’r gynhadledd yn brofiad positif, ac rwy’n ddiolchgar i bawb a gyfrannodd i greu profiad cyfoes a chyfeillgar. Ces gyfle i ymwneud â phobl o bob math o gefndir, a hefyd gael y cyfle i siarad am ein profiadau ni fel Cymry a’u gosod ochr yn ochr â straeon eraill, er mwyn dod i ddeall ein profiad ni yn well o fewn cyd-destun rhyngwladol. Roedd hi’n gynhadledd gyda ffocws ar gyfrannu a chroesawu beth bynnag oedd eich barn, ac roedd yn fforwm hefyd i feddwl ac ystyried barn eraill.
Mi faswn i’n argymell y profiad hwn fel un gwerthfawr i unrhyw un sydd am drafod pynciau rhyngwladol sydd efallai y tu allan i’r sgyrsiau dyddiol yr ydym ni’n dueddol o’u cael yng Nghymru, ac eisiau meddwl am bethau’n ddwysach gyda chefnogaeth a hefyd gyda mewnbwn gan bobol eraill. Wrth feddwl y bydd cynhadledd arall yn digwydd yn Durban flwyddyn nesaf, ystyriwch fynd, efallai mai dyma fydd eich cyfle mawr chi.
Caspar Rolant
