Newyddion diweddaraf

Yng Nghyfarfodydd Blynyddol yr Undeb yn Llanuwchllyn, mynegwyd pryder mawr am yr effaith y gallai gadael yr Undeb Ewropeaidd ei gael ar gymdeithas. Derbyniwyd cynnig y Parchg Ddr Noel Davies, ar ran Adran Dinasyddiaeth Gristnogol yr Undeb, i wahodd eglwysi ar draws Cymru i ymuno ar fyrder i sefydlu Comisiwn cydenwadol a fyddai’n ymgeisio i ddylanwadu ar ddeddfwriaeth newydd ar lefel Gymreig a Phrydeinig.

Yn sgil hynny, cynhaliwyd dau gyfarfod lle ddaeth y prif enwadau at ei gilydd i gyflwyno persbectif Cristnogol ar faterion craidd allai effeithio ar gymdeithas yn ystod ac ar ôl Brexit. Lluniwyd rhestr fanwl o fesurau economaidd a hawliau dynol i’w trafod yn ystod y broses o adael y Gymuned Ewropeaidd.  Mewn cyflwyniad i’r Pwyllgor Materion Cymreig, mae’r eglwysi yn nodi materion polisi allweddol, gan gynnwys hawliau cymunedau lleiafrifol ac ieithyddol, amaethyddiaeth a’r amgylchedd, a’r berthynas yn y dyfodol gyda chenhedloedd a gwladwriaethau eraill.

Dyma’r ddogfen yn llawn:

Cyflwyniad i’r Pwyllgor Materion Cymreig gan Weithgor Eglwysi yng Nghymru ar Gymru ac Ewrop.

Crynodeb weithredol

Y mae’r cyflwyniad hwn yn annog Llywodraethau’r DG a Chymru fel ei gilydd i ffocysu ar ddau faes o gonsyrn i’r Eglwysi: yn gyntaf, perthynas y DG â chenhedloedd a gwladwriaethau Ewropeaidd yn dilyn Brexit ac, yn ail, mynegi persbectif Cristnogol ar faterion allweddol y dylid rhoi sylw iddynt wrth fynd ati i adeiladu cymdeithas yn y DG ac yng Nghymru yn ystod ac yn dilyn y trafodaethau tuag at Brexit. Mae’r cyflwyniad yn clustnodi pump maes polisi i’w hystyried:

1. Hawliau a chyfleoedd
2. Cymunedau lleiafrifol
3. Amaethyddiaeth a’r amgylchedd
4. Perthynas â chenhedloedd a gwladwriaethau eraill
5. Y broses ddemocrataidd 

1. Gwneir y cyflwyniad hwn gan Weithgor Eglwysi yng Nghymru a sefydlwyd mewn cydweithrediad â Chytûn: Eglwysi Ynghyd yng Nghymru, yn dilyn penderfyniad gan Undeb yr Annibynwyr Cymraeg, sy’n gyfrifol am gynnull y Gweithgor. Dymuniad cynrychiolwyr yr enwadau a’r mudiadau sy’n aelodau o Cytûn yw cyflwyno persbectif Cristnogol ar y pynciau creiddiol y dylid rhoi sylw iddynt oddi fewn i Gymru ac yn y DG yn dilyn y refferendwm ar aelodaeth y DG yn yr Undeb Ewropeaidd (UE).
2. Cyn dechrau’r trafodaethau swyddogol ffurfiol dan Erthygl 50, credwn y dylai llywodraethau etholedig y DG geisio cytundeb ar amcanion sylfaenol y trafodaethau. Y canlynol yw’n hawgrym ni am ddatganiad o’r amcanion hyn. Credwn y dylai Llywodraeth Cymru a’r gweinyddiaethau datganoledig eraill fod yn rhan o’r trafodaethau yn dilyn rhoi cychwyn ar Erthygl 50. Yn y broses hon, ni ddylid colli golwg ar bwysigrwydd cyfreithiau Ewropeaidd fel sail agweddau deddfwriaethol datganoli.

3. Perthynas â gwladwriaethau a chenhedloedd Ewropeaidd yn dilyn Brexit                          

Â’r DG wedi penderfynu gadael yr UE, cred eglwysi Cymru a gynrychiolir ar y gweithgor hwn mai’r cwestiwn cyntaf i’w ystyried yw: pa fath ar berthynas ag Ewrop yr ydym ni fel Cymry yn ei cheisio? Nid yw pleidlais y refferendwm yn golygu ein bod yn peidio â bod yn drigolion cyfandir Ewrop nac yn aelodau o’r teulu Ewropeaidd.

4. Credwn y dylai Llywodraeth Ei Mawrhydi (EM) a Llywodraeth Cymru geisio perthynas ag Ewrop sy’n parhau i ystyried Ewrop fel ‘ein cartref cyffredin, sy’n adeiladu ar y gorffennol ac yn edrych tua’r dyfodol gyda gobaith newydd’. Dylai llywodraethau ac Eglwysi yn Ewrop weithio gyda’i gilydd ‘i gynyddu ymdrechion i wneud rhinweddau Cristnogol megis parch tuag at eraill, cydlyniad, gwasanaethu’n gilydd ac adeiladu cymuned yn fwy gweladwy yn y bywyd cyhoeddus’.[1] Credwn na ddylid bod cyfaddawd parthed yr egwyddorion hyn, yn arbennig felly yn wyneb y casineb, gelyniaeth a rhyfela a nodweddodd hanes Ewrop yn y ganrif ddiwethaf. Felly, credwn y dylai’r trafodaethau sicrhau fod sofraniaeth gwladwriaethau a chyd-ddibyniaeth pobloedd a chenhedloedd yn cael pwyslais cydradd fel egwyddorion i’w cynnal a’u cydbwyso.
5. Yn ei hystyriaeth o’n ‘cartref Ewropeaidd cyffredin’ cyfeiriodd Cymanfa Basel o Gynhadledd Eglwysi Ewrop ym 1989 at egwyddorion y dylid, fe gredwn, barhau i fod yn greiddiol i’n perthynas â’n gilydd yn Ewrop:
   • Cydraddoldeb pawb sy’n byw yn Ewrop, p’un ai ydynt yn gryf neu’n wan;
   • Cydnabod gwerthoedd megis rhyddid, cyfiawnder, goddefgarwch, cydlyniad, cyfranogiad;
   • Agwedd gadarnhaol tuag at ddeiliaid crefyddau, diwylliannau a byd olygon gwahanol;
   • Hyrwyddo deialog yn hytrach na syrthio’n ôl ar ddatrys gwrthdrawiadau trwy drais.
6. Meysydd polisi allweddol i’w hystyried

Wrth gymhwyso’r egwyddorion cyffredinol hyn i’n cydberthynas yn Ewrop a’n blaenoriaethau cenedlaethol yn y dyfodol credwn y dylid ystyried nifer o feysydd polisi allweddol:

7. Hawliau a chyfleoedd
   • Cynnig sicrwydd buan i ddinasyddion yr UE sydd â’u statws yn ansicr ar hyn o bryd.
   • Diogelu statws a hawliau pobl fregus ac anabl, yr henoed a phlant.
   • Sicrhau fod gan bobl ifanc gyfleoedd addysgol a chyflogaeth priodol yn ystod y cyfnod o ansicrwydd economaidd cynyddol sydd o’n blaen, gan gynnwys parhau i gyfranogi mewn rhaglenni megis Horizon 2000.
   • Bod yn groesawgar tuag at y bobl ddieithr a thlawd yn ein plith, gan gynnwys parhau i gyfranogi yn rhaglenni’r UE a rhaglenni ar draws Ewrop i ailsefydlu ffoaduriaid.
   • Diogelu hawliau unigolion a gweithwyr, gan sicrhau bod hawliau sydd wedi eu gwarantu gan yr UE wedi eu cynnwys yng nghyfraith y DG/y gyfraith Gymreig.
8. Cymunedau lleiafrifol
   • Dylai Llywodraeth EM a Llywodraeth Cymru barhau i ddiogelu hawliau Cymunedau lleiafrifol, yn arbennig y rheini sy’n teimlo dan fygythiad o ganlyniad i droseddau casineb a chamdriniaeth.
   • Dylai’r ddwy lywodraeth warantu, drwy ddeddfwriaeth briodol a chyllid digonol, fod ieithoedd lleiafrifol megis, ond nid yn unig, y Gymraeg, yn cael eu meithrin a’u hyrwyddo. Gan y bydd y Gymraeg yn colli ei statws cyd-swyddogol ar lefel yr UE pan fyddwn yn gadael yr UE, credwn y dylid sicrhau statws gyffelyb i’r Gymraeg (a Gaeleg yr Alban a Gaeleg Iwerddon) ar lefel y DG.
9. Amaethyddiaeth a’r amgylchedd
   • Credwn y dylid, naill ai drwy barhau aelodaeth o’r EEA neu/a EFTA neu drwy eu hymgorffori yn neddfwriaeth y DG a Chymru, warchod polisïau a chyllid a anelir at ddiogelu’r amgylchedd, delio â newid hinsawdd a gwrthweithio’u heffeithiau ar fioamrywiaeth.
   • Rydym yn cydnabod fod yr ansicrwydd presennol yn heriol i amaethyddiaeth yng Nghymru. Felly, anogwn y ddwy lywodraeth i sicrhau trosglwyddiad o’r Rhaglen Amaethyddol Gyffredin (CAP) na fydd yn fygythiad i ddyfodol bywoliaethau amaethyddol, yn arbennig felly mewn ffermydd teuluol bychain a chanolig (yn cynnwys ffermydd mynyddig), sy’n hanfodol i economi a diwylliant y Gymru wledig.
10. Perthynas â chenhedloedd a gwladwriaethau eraill
    • Fel sail hanfodol i berthynas â gwledydd oddi fewn a thu allan i gyfandir Ewrop, mae angen inni sicrhau fod bod yn gymdogion da i wledydd eraill yn agwedd allweddol o’n polisi ym meysydd cyllid, yr economi, datblygiad rhyngwladol a pholisi tramor.

11. Y broses ddemocrataidd
    • Codwyd gan y refferendwm ar aelodaeth y DG yn yr UE ddau fater cysylltiedig parthed dyfodol democratiaeth yn y cenhedloedd hyn ac, yn fwyaf arbennig i ni, yng Nghymru:
      • y gwahaniaethau dyfnion a ddatgelwyd gan y canlyniad rhwng sectorau gwahanol o’r gymdeithas ac ardaloedd daearyddol gwahanol;
      • agweddau o’n diwylliant a’n prosesau gwleidyddol, a sut mae cynnwys y boblogaeth gyfan oddi fewn i’n gwleidyddiaeth (hynny yw, mynd i’r afael â’r hyn a elwir yn ddiffyg democrataidd).

12. Rydym yn y broses o wahodd arbenigwyr yn y meysydd uchod i ysgrifennu papurau cyfarwyddyd byr ar y pynciau hyn. Gobeithiwn rannu’r rhain, fel y bydd yn briodol, â Llywodraeth EM a Llywodraeth Cymru, gyda golwg ar gychwyn deialog rhwng eglwysi a llywodraeth ar faterion y tybiwn ni fydd yn greiddiol i Gymru yn y blynyddoedd nesaf. Byddwn yn barod ar unrhyw adeg ym mhroses ymgynghorol y Pwyllgor i ehangu ar y pryderon sydd gennym, naill ai wyneb yn wyneb neu drwy dystiolaeth ysgrifenedig bellach.

[1] Cynhadledd Eglwysi Ewrop, Llythyr i’r Eglwysi, Mehefin 2016